OVER FERRY’S EN EIGENDOMSRECHT

Hoe mijn vakantie-ervaringen een plek kregen in ‘Terugkeer, een Schotse eilandnovelle’.

DE FERRY
Het westelijke stadje Oban is voor mij steeds het beginpunt geweest van een vakantie op de Schotse Hebriden. Of het nu de zuidelijk gelegen eilanden waren, die in het midden of ver naar het westen: mijn Hebridenvakanties begonnen daar.
Zo ook de terugreis van Dough naar zijn eiland de Hebridensmaragd:

TERUGREIS
Wonderlijk hoe weinig tastbaars er overblijft van een heel leven. In de ferryhaven zet Dough zijn bijna gewichtloze rugzak tussen zijn voeten. In de verte dobberen boten aan hun boei en met het zilt van de zee in zijn neus verandert het geroezemoes van de stad achter hem in een betekenisloos gedreun.
De ferry komt achter de landtong vandaan en vaart langzaam de haven in. Zodra het schip is aangemeerd, gaat de klep open. Veertig jaar valt weg. Bevrijding, verwachting en de overtuiging dat hij nooit terug zou keren rolt hem tegemoet.
Het gevoel uit die tijd brengt zijn verdoofde binnenste tot leven en laat de wond van het verlies opnieuw schrijnen.
Op zoek naar een reddingsboei sluit zijn hand om de kleine plastic zonnebloem in zijn jaszak. Nellie kocht het prul net nadat ze de sleutel van hun eerste huis kregen, een uitgeleefde bovenwoning. Ze zetten het in het haveloze raamkozijn: ‘nu is het ons thuis,’ zei ze.
Bij iedere verhuizing ging het mee. Achtereenvolgens prijkte het in de vensterbank van het eengezinshuis in de nieuwbouwwijk, de villa aan het water en het appartement aan de Amsterdamse gracht waar hij dacht samen met haar oud te worden. De plastic punten van de zonnebloem prikken in zijn handpalm. Naast een paar dierbare foto’s en de goedkope kralenketting die ze van hun dochter kreeg, is dit het enige dat hij mee terugneemt.
Een laatste bestelbus rijdt langs de wachtende voertuigen en passagiers de ferryhaven in. Hij sluit achter aan in de korte rij met voetpassagiers en loopt de boot in. Eenmaal binnen zoekt hij een rustig plekje aan de zijkant. De andere passagiers lopen door naar de voorkant waar het grote raam het beste uitzicht biedt.
Hij vraagt zich af hoeveel er zijn eiland gaan bezoeken. Iedere vrijdag slaat de veerdienst af naar de Hebridensmaragd om daarna koers te zetten naar de grotere eilanden.
De boot maakt vaart, ze zijn de haven uit.
***

Als later in het verhaal Dough’s voormalige secretaresse Marianne hem opzoekt, begint ook haar reis in Oban:

MARIANNE
Dough, de reden van haar komst. Hoe zal hij straks reageren? Zijn mailtjes waren sporadisch en weinigzeggend. Dat zegt toch niets? Hij was altijd een man van weinig gebabbel en ze begreep dat er nauwelijks internet op het eiland was.
Voor ze er erg in heeft, is ze bij de ferryhaven. Ze heeft een paar uur voor de veerboot komt.
Thuis had ze het plan gemaakt om haar rugzak in een kluis te zetten om deze tijd te benutten de havenstad te ontdekken, op dit ogenblik heeft ze er geen zin in.
Ze haalt een beker latte en gaat ermee op een bankje zitten. Doet ze er goed aan hem op te zoeken?
Je mist Dough. De woorden van Carola, haar beste vriendin. In haar hoofd speelt hun gesprek van een paar weken terug zich opnieuw af. ‘Natuurlijk mis ik Dough,’ antwoordde ze, ‘hij was de meest fantastische baas die je je kunt wensen en …’
‘Dat bedoel ik niet. De manier waarop je over hem sprak en alle mannen die je nooit goed genoeg vond. Na de dood van zijn vrouw dacht ik dat jij hem wel zou strikken.’
Ze reageerde verbaasd en ontkennend, ondanks dat bleef de opmerking haar bezighouden. Natuurlijk miste ze Dough op kantoor. De losse stijl waarmee hij leidinggaf, was zo’n schril contrast met de strakke procedures van de Japanners aan wie hij zijn goedlopende bedrijf verkocht.
Haar sollicitatie bij hem is inmiddels veertig jaar geleden, toch lijkt het op dit moment de dag van gisteren. Zijn lach waardoor zijn ogen twinkelden als lichtjes op een donkere dag, er was gelijk een klik. Het was de start van een hechte samenwerking waarin zij zijn zakelijke steun en toeverlaat was, zoals Nellie dat in zijn dagelijks leven was.
Een frisse bies steekt op en ze voelt opnieuw dezelfde steek van teleurstelling die ze veertig jaar terug had op het moment dat ze ontdekte dat hij getrouwd was. Een gril, zei ze tegen zichzelf en vlak daarna ging zij samenwonen met Bob. Ze hield het bijna vijf jaar met hem uit. Een record, afgemeten tegen de lengte van de relaties die volgden. Zou Carola gelijk hebben en heeft ze onbewust de mannen in haar leven gemeten aan Dough?
Zijn aankondiging dat hij terug naar zijn geboorte-eiland ging en de zaak had verkocht. Dat was toch omdat zijn vader op sterven lag en hij de zaken op het eiland moest regelen? Hij zou vast weer terugkomen, dacht ze. Volgens Carola moest ze daar niet te vast op rekenen: ‘een man heeft een zetje nodig. Wat let je om hem op te zoeken?’
Drukte en geroezemoes halen haar uit haar gedachten. Ze kijkt op haar horloge, de tijd heeft zich voortgesneld en de ferry vertrek zo. Verwachtingsvol speurt ze de haven af en tot haar teleurstelling wordt de hemel opnieuw afgesloten door een donkergrijs wolkendek. Geen schip te bekennen, heeft ze zo zitten dagdromen dat de aankomst en het vertrek haar is ontgaan?
‘Daar komt hij al, ziet u de punt achter de landtong vandaan komen?’ Het is of de jonge vrouw naast haar, haar gedachten heeft gehoord.
***

EIGENDOMSRECHT
Intrigerend vind ik dat sommige eilanden in de Hebriden het bezit waren van een familie of gemeenschap. Ik bezocht ondermeer Ulva, Colonsay en Gigha. De eerste twee vielen onder de heerschappij van één familie, de laatste was ‘community-owned’. Inmiddels zijn Ulva en Colonsay ook in het bezit van de gemeenschap.
De kwestie van het eigendomsrecht komt ook aan de orde in ‘Terugkeer, waar het zorgt voor wrijving en conflict. En al voordat Dough aankomt op de Hebridensmaragd wordt er al druk gespeculeerd over de toekomst van het onder de Laird vallende eiland. Een fragment uit het geklets op de wekelijkse vrouwenavond.

DE TOEKOMST
‘En in deze situatie, moet hij ook wel terugkomen.’
Deze situatie? Met een ruk kijkt Jane op.
‘De notaris komt alleen met een reden van het vasteland, de dokter ook,’ zegt Finola in reactie op de vragende uitdrukking op Jane’s gezicht. ‘Big Mac heeft zijn langste tijd gehad. We bidden dat de jonge Mac op tijd is om afscheid te nemen van zijn vader.’
‘Kom je volgende week weer? Het is bij mij en jij bakt de lekkerste koekjes.’
‘Het gaat niet om je baksels. Vergeet Kyra’s opmerking, zij is een onverbeterlijke snoepkous,’ zegt Coira. ‘Het was echt gezellig dat je er was en de volgende keer leer ik je eindelijk breien. Je bent aan een nieuw vest toe.’
Jane knikt ja, op zoveel hartelijkheid kan ze geen nee zeggen hoewel ze er tegenop ziet om te breien. Geef haar maar een boek met een knappend haardvuur waarvoor ze zich kan opkrullen.
Buiten zwaait ze de andere vrouwen na voordat zij teruglopen naar hun cottages die in het maanlicht als uitgestrooide parels langs de bergrand oplichten. Hun stemmen sterven weg.
De stilte van de naderende nacht streelt haar oren en ze loopt de andere kant op naar haar bescheiden huis voorbij de kleine vissershaven.
In haar gedachten dwarrelt het geklets van de vrouwen rond, ze kan moeilijk geloven dat het zo slecht met Big Mac gaat en vervloekt zichzelf dat ze zo weinig aandacht heeft besteed aan het eilandleven.
Uit de schuur bij de haven komt geroezemoes. De vrouwenavond is ook de mannenavond en in de schuur hebben zij een geïmproviseerde bar waar ze het door Finola’s man gebrouwen bier drinken. Zouden zij het ook over de toekomst van hun eiland hebben gehad?
Volgens Kyra hopen een aantal van hen dat na zijn dood de rechten van de Laird aan de eilanders vervallen. Hoe dat werkt, bleef Jane een raadsel, wel begreep ze dat dit op een van de kleine eilanden verderop ook is gebeurd. Daar hebben de bewoners alles opgeknapt en het is momenteel een geliefde vakantiebestemming.

Uit: Terugkeer, een Schotse Eilandnovelle.
Inmiddels is ‘Terugkeer’ geselecteerd voor de longlist van de Valentijnprijs2022.

***
Wil je geen zondagverhaal missen? Geef dan je emailadres door via het formulier op mijn homepage en ontvang iedere zondagochtend de link naar het nieuwste verhaal.