LEZENSWAARD november 2025

Het blijft een vaste waarde op de eerste zaterdag van de maand: het op de radio bespreken van mijn favoriete gelezen boeken van de afgelopen maand. Op 1 november sprak ik met John Weimar over de volgende drie boeken: ‘Neem het vuur mee’ van Leïla Slimani, ‘Gooilust’  van Jeanette Wagenaar en ‘Aarde’ van John Boyne.
Wil je het gesprek nog eens terugluisteren? Dat kan via deze link, kies 1 november 2025, het begint even na 10:20 uur. Voor wie het liever (na)leest: hieronder volgt de uitgeschreven tekst van de boekbespreking.

Neem het vuur mee van Leïla Slimani
Leïla Slimani is een gevierd Frans-Marokkaanse schrijver. In 2016 ontving ze voor haar tweede roman Een zachte hand de Prix Concours, een van de meest prestigieuze literaire prijzen in Frankrijk. Ik ontdekte haar twee jaar geleden. Ik las toen de eerste twee delen uit haar trilogie ‘Het land van de anderen’. Deze zomer verscheen het derde en laatste deel: ‘Neem het vuur mee’. De eerste twee delen van de trilogie, ‘Mathilde’ en ‘Kijk ons dansen’ waren al goed, dit deel is zo mogelijk nog beter. En fijn is dat je dit boek ook prima kan lezen zonder de andere delen te hebben gelezen. Voorin staan namelijk de belangrijkste personages genoemd en met de informatie die je over hen krijgt, is het verhaal zonder problemen of enig gemis te volgen. Hoewel het natuurlijk wel leuk is ze alle drie te lezen.

De trilogie is gebaseerd op de familiegeschiedenis van Slimani. Haar oma was een Française uit de Elzas. Haar geschiedenis is verwerkt in het eerste deel van de trilogie: Mathilde. Zij trouwt aan het eind van WO II met de Marokkaanse Amine. Hij nam in de tweede oorlog dienst in een spahi-regiment van het Franse leger. Tussen 1912 en 1956 was Marokko een protectorraat van Frankrijk en onder het Franse gezag sprak men over Frans-Marokko. Mathilde en Amine krijgen een dochter en een zoon. Hun dochter Aïcha is hun oudste kind. Zij is gynaecoloog en balanceert tussen haar onafhankelijkheid als intelligente, gestudeerde vrouw en als vrouw in een traditionele samenleving. Zij is getrouwd met Mehdi, in zijn jonge jaren een idealistische marxist en nu een hoge ambtenaar.

Hun oudste dochter is Mia en met haar begint ‘Neem het vuur mee’. De corona-epidemie is net voorbij. Mia heeft de ziekte gehad en heeft daar brainfog aan over gehouden waardoor ze geheugenproblemen heeft. Om haar herinneringen terug te krijgen gaat ze haar familiegeschiedenis uitzoeken.
Het verhaal springt terug in de tijd naar maart 1980 en begint met haar vader Mehdi als verteller. Mia is op dat moment zes jaar en Aïcha staat op het punt van bevallen van hun tweede dochter, Inès.
Vanaf daar wordt het verhaal chronologisch opgebouwd vanuit steeds een ander perspectief. De belangrijkste vertellers zijn Mia, Mehdi en Aïcha. Maar ook Mathilde, Inès en andere familieleden geven kleur aan de geschiedenis die Slimani krachtig en onbeschaamd vertelt.
Wat zij daarbij fantastisch doet, is de manier waarop ze de persoonlijke familiegeschiedenis in de context plaatst van de teloorgang van Frans-Marokko. Ze verweeft het als het ware zodat je het een niet los kan zien van het ander.

Na een jarenlange strijd werd Marokko in 1956 onafhankelijk van Frankrijk, het werd een constitutionele monarchie. Onder het Franse bewind was er een grote Franse gemeenschap in Marokko en de westerse manier van leven was wijd verbreid. In de loop van de jaren 60/70 verandert dat, de islamitische wetten worden belangrijker en de sfeer steeds repressiever. Ook de familie van Mia moet zich hiertoe verhouden. Het werk van haar moeder Aïcha wordt steeds zwaarder en zij maakt lange dagen en ook hun vader Mehdi is druk met zijn werk als directeur bij een financiële overheidsinstelling. De dagelijkse zorg over hun dochters ligt in handen van de inwonende Fatima. En naarmate de spanningen tussen het westen en het Midden-Oosten toenemen, staat ook de positie van de Frans-Marokkaanse gemeenschap steeds meer onder de druk.

In deze context zijn Mia en haar zusje thuis vaak op zichzelf aangewezen. Zij is een intelligent en eenzaam meisje omdat ze anders is dan de rest. Ze zit in Marokko op een Franse school en wordt verliefd op een meisje, een gegeven waar iedereen omheen draait omdat het blijkbaar zo’n taboe is dat zelfs het benoemen van homoseksualiteit niet kan. Als ze de middelbare school af heeft gaat ze naar Frankrijk om te studeren. Haar vader zegt dan dat ook beter is voor ‘mensen zoals zij.’
Ook haar zusje Inès is eenzaam. Zij gaat daar weer anders mee om. Ze is een heel mooi meisje en etaleert dat om de aandacht van jongens en een van de docenten te trekken.
De ontwikkeling van deze meisjes wordt door Slimani zonder opsmuk onbeschaamd verteld. Het is rauw, en dat confronteert en raakt. Ik kreeg echt met deze twee meisjes en hun familie te doen.

Het is een boeiend en confronterend verhaal. Interessant omdat het laat zien hoe een veranderend politiek klimaat het dagelijks leven van mensen beïnvloed. En het is aangrijpend omdat Slimani dit ook invoelbaar maakt. Als je de hele trilogie Het land van de anderen net teveel vindt, lees dan in ieder geval dit laatste deel ‘Neem het vuur mee’ dan wel. Het is een prachtig geschreven aangrijpend verhaal.

Gooilust van Jeanette Wagennaar
Een non-fictie boek dat leest als een historische roman vol intriges. Gooilust is een natuurgebied van Natuurmonumenten in de buurt van Hilversum. Vroeger was het landgoed van jonkvrouwe Louise Six. Haar echtgenoot Frans Blaauw legde hier een dierentuin met onder meer gnoes, zebra’s en kangoeroes. Die zijn er niet meer, het landgoed is nu een wandelgebied dat open is voor publiek. Ik ben er nog nooit geweest. De schrijver van Gooilust, Jeanette Wagenaar wel. Zij is in de buurt opgegroeid en kende het landgoed als het ‘Bos van Blaauw’, zoals het daar in de volksmond wordt genoemd.

In het boek Gooilust reconstrueert Wagenaar het leven van Louise Blaauw-Six als erfgename van het landgoed. Zij leefde van 1862 tot 1934, het verhaal beslaat de periode vanaf 1886, Louise was toen vierentwintig jaar. In een woord vooraf merkt de schrijver op dat het belangrijk is om te weten dat de positie van vrouwen in die tijd anders was dan nu. Zodra vrouwen in die tijd trouwden waren ze volgens de wet ondergeschikt aan de man. Hij was het hoofd van de echtvereniging en zij handelingsonbekwaam. Hij beheerde al het bezit en zij had recht op huishoudgeld voor de dagelijkse boodschappen. Voor andere uitgaven moest zij aan haar man toestemming vragen.

Het eerste hoofdstuk speelt in de middag van 3 maart 1930. Louise bezoekt dan samen met haar dienstbode Kee Pieter van Tienhoven, de voorzitter van de Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten. Zij wil hem spreken omdat haar jongste broer Jan Willem haar ouderlijk huis, landgoed Hilverbeek, te koop wil gaan zetten. Haar wens is dat Natuurmonumenten dit landgoed koopt. Om dit voor hem aantrekkelijk te maken belooft ze dat als hij dit doet, zij Gooilust aan Natuurmonumenten nalaat. Ze wist namelijk dat Gooilust een nog aantrekkelijker landgoed was dan Hilverbeek. Dat was gewiekst, net als haar verzoek dat haar man niets van haar bezoek en plannen mocht weten. Ze leefden namelijk op dat moment gescheiden van elkaar. Bij dit verzoek vraagt Pieter van Tienhoven kritisch door. Louise is dan wel eigenaar van Gooilust, maar haar man woont er. Als zij eerder overlijdt dan hem, krijgt van Tienhoven met haar man te maken. Hij wil dan ook van alles op de hoogte zodat hij niet voor verrassingen te komen staan. Louise wil hem dat vertellen in ruil voor zijn serieuze belofte. Die wil van Tienhoven wel geven: hij weet wat een prachtige aanvullingen deze twee buitenplaatsen voor Natuurmonumenten zouden zijn.
Vanaf hier springt het verhaal terug naar 1886. Het jaar dat Louise haar toekomstige echtgenoot Frans Blaauw voor het eerst sprak.

Wagenaar heeft een fijne vertelstem en bouwt het verhaal mooi op. Je proeft de sfeer van die tijd en ziet de gebeurtenissen voor je. Het begint idyllisch en voor de lezer is goed te begrijpen waarom een meisje van goeden huize dat weinig om handen heeft valt voor de charmes van een egoïstische man. Ze trouwen en het verloop van het huwelijk is verbijsterend. Pijnlijk is vooral dat volgens de wetgeving van die tijd Frans Blaauw altijd het gelijk aan zijn kant had en met haar kon doen wat hem goeddunkt. Verbijsterend ook, als je je realiseert dat dit echt gebeurt is. Want het leest dan wel als een roman, uit de bijgevoegde bibliografie blijkt dat Wagenaar het verhaal gebouwd heeft rond waargebeurde feiten.
In het tweede deel van het boek wordt dit ook zichtbaar omdat Wagenaar dan het verhaal lardeert met delen uit de correspondentie tussen Louise Six en Pieter van Tienhoven.

Gooilust is een fijn boek en zowel geschikt voor mensen die houden van geschiedenis als van een fijne roman. Lezen dus en dan misschien nog een keer naar Gooilust waar het zich allemaal heeft afgespeeld.

Aarde van John Boyne
John Boyne is een succesvolle Ierse schrijver en journalist. Hij werd bij het grote publiek bekend met de bestsellers ‘De jongen in de gestreepte pyjama’ en ‘Toen de wereld brak’.
‘Aarde’ is het tweede deel van zijn elementencyclus: water, aarde, vuur en lucht. Vier novelles die ieder als afzonderlijk verhaal zijn te lezen. Maar als je allemaal zou willen lezen, is het aan te raden ze na elkaar te lezen omdat details van voorgaande verhalen terugkomen in een volgend deel.
Wat ze samenbindt, is het thema seksueel misbruik waartoe de hoofdpersoon zich moet verhouden. Dat is een pittig thema, de schrijfstijl van Boyne is dat niet. Die is eenvoudig. Tel daarbij op dat Boyne een fantastische verteller waardoor je, ondanks het zware thema door moet lezen.

Vorig jaar las ik het eerste deel uit de cyclus: ‘Water’. Een mooi verhaal waarin een vrouw vlucht naar een afgelegen Iers eiland als haar man, een bekende zwemcoach beschuldigd wordt van seksueel overschrijdend gedrag richting zijn jonge pupillen. In Aarde gaat het over twee bekende voetballers die in de beklaagdenbank zitten omdat ze beschuldigd worden van het verkrachten van een meisje.
Aan het woord is Evan. Een jonge homoseksuele man die een hekel heeft aan voetballen. Hij wilde kunstschilder worden, maar ja: zijn talent zat in zijn voeten en niet in zijn handen.

Het verhaal begint de avond voordat het proces begint. Evan droomt van de aarde op het eiland waar hij vandaan komt, krijgt een appje van Robbie die ‘straks op hem rekent’ en Evan vraagt om hem ‘niet te laten stikken’. Daarmee brengt Boyne met een paar woorden gelijk spanning aan: moet Evan soms een onwaarheid vertellen?
Boyne vertelt het verhaal vanuit twee tijdslijnen. De eerste lijn is in het heden, en gaat over de aanvang van het proces en de verhoudingen tussen de personen die bij Evan en Robbie aanwezig zijn. Dat is hun advocate en hun ouders. Die van Evan zijn eenvoudige boeren die speciaal voor de rechtszaak naar Engeland zijn gekomen. De ouders van Robbie behoren tot de Engelse upperclass. Natuurlijk botst dat, door de manier waarop Boyne zijn personages neerzet wordt dat nooit cliché. Ook omdat de vader van Robbie Evan onder druk probeert te zetten: neem jij de schuld maar op je want als jullie beiden worden veroordeeld, zorg ik ervoor dat jij de gevangenis niet overleeft.
De andere lijn begint met het vertrek van Evan van het eiland. Hij gaat er weg met de bedoeling er nooit meer een stap op te zetten en schilder te worden. Dit is een treurig verhaal, hij is eenzaam en doet van alles om te overleven. Dit maakt hem uiteindelijk een speelbal van een rijke pooier. Pas als hij geen kant meer op kan, meldt hij zich bij een voetbalclub om zijn voetbaltalent te verzilveren.
Langzaam komen de beide verhaallijnen bij elkaar en dan blijken deze lijnen heel vernuftig in elkaar te grijpen. Je moet het echt zelf lezen, het is verrassend en brengt een nieuwe laag in het verhaal op het moment dat vermoedt hoe het zit. En de vraag of Evan en Robbie echt schuldig zijn aan de verkrachting blijft tot het einde toe open. Net als in het echte leven.
Een prachtig klein boek, heftig, vol vaart en met een verrassend einde.

—-
MIJN BOEKEN LEZEN: Mijn laatste roman ‘Nevels’ is in iedere (online) boekwinkel te koop, te leen in de bibliotheek en te lezen met Koboplus. Nieuwsgierig naar mijn andere boeken? Een overzicht van al mijn boeken vind je op mijn boekenpagina.
SCHRIJFUPDATES: Wil je weten waarover mijn volgende roman gaat? In mijn maandelijkse nieuwsbrief vertel ik hier meer over. Je kan je inschrijven met het formulier op mijn homepage.