LEZENSWAARD NOVEMBER 2024

Het is inmiddels een vaste waarde op de eerste zaterdag van de maand: het op de radio bespreken van mijn favoriete gelezen boeken van de afgelopen maand.
Op 2 november sprak ik met Karen van Wijngaarden over de volgende drie boeken. Wil je het gesprek nog eens terugluisteren? Dat kan via deze TERUGLUISTERlink. kies 2 november, het begint even na 10:uur.

Dörte Hansen – Naar zee
Het verhaal begint met een typering van een man die ergens op een eilandveer in de Noordzee de trossen losgooit. Heel sfeervol en langzaam zoomt het verhaal dan in op een specifieke man en een eiland in de Duitse Waddenzee. Het tweede hoofdstuk begint met een beschrijving van de randen van de dag en verhaalt verder over de eilanddominee.
Dit vanuit de setting steeds inzoomen op de personages maakt deze roman bijzonder en heel beeldend. De setting is, zoals ze dat noemen, als het ware een eigen personage en omlijst een verhaal over een gezin: De familie Sander.

De man die aan het begin de trossen losgooit is de oudste zoon. Een man die ooit als kapitein het bevel voer over een groot schip op de Noordzee maar nu als alcoholist amper deze baan aankan. De achtergrond hiervan wordt duidelijk door de zee, hoe het voor hem was als kapitein op de grote vaart en hoe hij zich nu staande houdt.
Naast hem en zijn geschiedenis leert de lezer ook zijn jongere zus, jongste broer en ouders kennen. Ze zijn een oude eilandfamilie van wie de voorvaderen walvisvaarders waren net zo als alle oude families op de Waddeneilanden. Het is een gemankeerde familie waarin over gevoelens niet wordt gesproken. Uit de prachtig beschreven gebeurtenissen wordt langzaam duidelijk hoe het eiland, de tijd en de komst van het toerisme het verhaal van deze familie kleurt.

Zo is de jongste zoon een kunstenaar die van alles maakt uit aangedreven wrakhout. Hij is een man die dit al van kinds af aan deed. Hij kon nergens stilzitten, zelfs niet op school en in de kerk. Van kinds af aan weigerde hij al op schoenen te lopen en in het boek is hij een vriendelijke, onaangepaste man in een loods geworden die eigenlijk met niemand echt contact maakt. Het kleurt zijn relaties met vrouwen en zijn fans. Het enige waar hij omgeeft is de zee en het strand en dat heeft uiteindelijk dramatische gevolgen.
Ook zijn zus Elske, een betrokken geriatrisch verpleegkundige, lukt het niet helemaal om een compleet leven op het eiland vorm te geven. Ze heeft een haat-liefde verhouding met het eiland waar ze opgroeide. Ze maakt daar vooral haar moeder Hanne verwijten over. Haar vader, Jens, was op zee en haar moeder verhuurde zomers de slaapkamers van haar kinderen aan vakantiegangers. Elske en haar broers moesten dan op zolder slapen en zich verder onzichtbaar en kost houden. Als haar vader tussen zijn vaarten door aan wal was, had hij daar ook moeite mee en hij trok zich dan ook weg uit het gezin en ging afgelegen tussen zijn geliefde vogels wonen. Zo leert de lezer Jens ook kennen: als kluizenaar wonend op het kleine nabijgelegen eilandje Drift tussen de vogels. Een klein eiland dat door de getijden ook verandert van vorm. Eigenlijk net als het hoofdeiland: ook daar kalft de zee subtiel iets van af, net zoals het toerisme dat doet van het traditionele eilandleven.

Het is een prachtig verhaal, met beeldende beschrijvingen van de natuur, het eilandleven en de impact van het toerisme op de eilanders en dan in het bijzonder op de familie Sander. Een impact die overig wel tweeledig is want het heeft het leven wel makkelijker gemaakt. Ook dat laat Dörte Hansen tussen de regels door heel mooi zien. Het is een echte lezenswaard en ik zou het zeker lezen als je, net als ik, wel eens voor een vakantie naar de Waddeneilanden gaat.

LESSEN – IAN McEWAN
In deze lekker dikke roman vertelt McEwan het levensverhaal van Roland. Een gewone man die zich zo goed en kwaad als het gaat door het leven slaat. Op het eerste oog een man van dertien in een dozijn, het zijn de vrouwen in zijn leven en de manier waarop hij de verschillende tijdsgewrichten waarin hij leeft analyseert en doorstaat die zijn verhaal uitermate boeiend maakt.

Het verhaal begint halverwege de jaren tachtig. Roland en zijn babyzoontje zijn net verlaten door zijn vrouw en moeder van het kind. En als hij niet kan slapen herinnert hij zich de pianolessen die hij op kostschool kreeg. Hij was elf en zijn pianolerares was uitermate intimiderend. Beeldend en met veel oog voor detail beschrijft McEwan hoe Roland steeds dezelfde fout maakt en hoe fel zijn lerares daarop reageert. Ze tikt hem op de vingers met een liniaal en op een keer gaat ze zelfs zover dat ze haar hand in de pijp van zijn korte broek steekt en hem knijpt onder de rand van zijn onderbroek elastiek. Hij vreest haar, maar in de loop van de tijd gaat hij haar ook steeds meer erotiseren.
Na deze herinnering springt het verhaal weer naar het heden van de jaren tachtig waarin hij en zijn zoontje dus net zijn verlaten door Alissa. Hij werd op een ochtend wakker en ze was verdwenen. Ze had een briefje achtergelaten waarin ze schreef dat ze zielsveel van Roland en hun zoontje Lawrence hield, maar geen andere keus had. Hij krijgt na verloop ook ansichten van haar uit Frankrijk en Duitsland waarop staat ‘alles oké, maak je geen zorgen.’
Heel raadselachtig en de politieagent die haar vermissing onderzoekt denkt er het zijne van. Grappig is hoe deze agent steeds als een soort Columbo teugkomt met nog een opmerking in de trant van ‘ik begrijp, maar nog even voor mijn baas …’
Ondertussen kabbelt het leven van Roland als alleenstaande vader voort. En via zijn gedachtegang wordt de lezer meegenomen in de belangrijkste gebeurtenissen in zijn leven die hem hebben gevormd. Hij is eind jaren veertig geboren als de zoon van een bullebak van een militair en een zenuwachtige moeder die het af en toe ook letterlijk hard te verduren krijgt van haar man. Uiteraard tekent dit Roland.
Ook lezen we hoe hij verliefd werd op de Engels-Duitse Alissa en hoe ze als jonggehuwden samen haar ouders in Duitsland bezochten. Vandaaruit maakt hij nog een uitstapje naar het einde van WO II, wanneer Alissa’s Engelse moeder Jane als aankomend journaliste naar Duitsland ging. Voordat haar carrière begint strandt hij al door haar huwelijk met een ‘goede’ Duitser. Zij geeft haar dagboeken aan Roland, een interessant verhaal en na later blijkt van belang voor de reden waarom Alissa Roland en Lawrence verliet.
Tussen al deze verhaallijnen door wordt de lezer deelgenoot van Rolands beschouwingen op de Engelse politiek en over hoe zijn verhouding met de pianolerares verder gaat. Op zijn veertiende ontmaagd zij hem en begint hij haar stiekem te bezoeken. Het wordt een serieuze verhouding die hem emotioneel tekent in zijn relaties met vrouwen en het mislukken van zijn school. Zo haalt hij nooit een diploma, hoewel hij een intelligente man is met een groot talent voor het pianospel.
En dan zijn er ook nog zijn beste vriendin Daphne, de val van de Berlijnse muur, de Brexit en uiteindelijk de lockdown waar Roland zich toe verhoudt en zich staande houdt. Daartussendoor blijven Rolands relaties met de pianolerares en de moeder van zijn zoon rode draden die zich steeds meer afwikkelen. Zij geven kleur, begrip, inzicht en bovenal laten ze je nadenken over wat nou eigenlijk hoort en niet hoort. Het is allemaal niet zo zwart-wit in een gewoon leven. Dit wordt versterkt doordat McEwan heel subtiel een kleine maar o zo essentiële switch maakt: de stereotype is dat het mannen zijn die pubermeisjes, en soms jongens begeren, en hun vrouw verlaten. In Lessen is dit net anders.

Al met al is het echt een geweldig boek. Misschien moet je er net als ik in het begin even inkomen, daarna wordt je beloond met een verhaal dat net zo divers, gewoon en bijzonder is als het leven zelf. En bovendien met veel vakmanschap in elkaar geweven. Een Lezenswaard om lang van te genieten.

Tot slot een boek van een Nederlandse schrijver:
DE ONBEDOELDEN – COBI VAN BAARS
Een verhaal over een meisjestweeling die in de jaren zestig door de Kinderbescherming wordt gescheiden voordat ze ieder apart worden geadopteerd. Ongelooflijk met de kennis van nu, maar in de jaren zestig is dit echt gebeurd. De Onbedoelden is dan ook een roman gebaseerd op ware feiten.

Het verhaal begint origineel met de schrijver die zich meldt als verteller die zich in dienst heeft gesteld om een weerbarstige waarheid te vertellen. Als ze dat gedaan heeft zoomt ze in op het jaar 1988, het jaar waarin de tweeling eenentwintig wordt. Dat is namelijk het moment dat de twee meisjes mogen weten dat ze de helft van een tweeling zijn.
Ze begint met het verhaal van Aaf. En door de manier waarop ze beschrijft wat Aaf zegt, haar moeder denkt en haar vader Fons doet, hangt de verteller als het ware boven de setting en de personen. Het beeld dat ze schets maakt duidelijk dat Aaf is terechtgekomen in een warm en capabel gezin dat voor haar ook al een meisje had geadopteerd. Het is de dag dat ze eenentwintig wordt en door de gedachtegang van Ineke, wordt je als lezer ook gelijk deelgenoot van de bijzondere voorwaarden rond de adoptie van Aaf. Zij en haar man Fons wisten dat er nog een tweelingzusje was, hadden ook wel vraagtekens maar spraken ze niet uit: te graag wilden ze nog een adoptiekindje.
De manier waarop Van Baars het adoptieproces verteld is bijzonder. Het gaat van beeldende beschrijvingen van emoties naar feitelijkheden rond de adoptie. En dat doet ze fantastisch. Het ene moment voel je gewoon hoe de pijn van Ineke als een elastiek tegen haar huid ketst en het andere moment pakt ze het dossier van de Kinderbescherming erbij en krijgen we de kale feiten waarom Ineke en Fons zo’n geschikt adoptiepaar zijn.

Terug naar Aaf. Terwijl ze opgroeit weet ze dat zij en haar odere zus zijn geadopteerd. Ze heeft daar nooit vragen over gehad, ze was gewoon gelukkig met haar leven en het gezin waarin ze opgroeide.
Als Ineke en Fons haar vertellen dat ze een tweelingzusje heeft reageert ze met ongeloof: als ze de helft van een tweeling is, had ze dat toch moeten voelen; tweelingen missen de ander toch als ze niet samen zijn? Ze besluit haar te gaan zoeken. Ze vindt haar en dan blijkt dat haar tweelingzusje Annemarieke wat minder fortuinlijk terecht is gekomen.
Wat volgt is een fascinerend verhaal. Als lezer krijg je inzicht in de relatie die zich tussen de twee zusjes ontwikkelt, hun huidige leven en het leven van alle betrokkenen. Ook het verhaal van de adoptieouders van Annemarieke en de biologische moeder en de afwegingen van de raadsmedewerkers toentertijd worden beschreven.
Verbijsterend is hoe de Raad voor de Kinderbescherming bedenkt dat door de kindjes te scheiden ze twee gezinnen gelukkig kunnen maken. Bovendien vonden ze het gezin dat als eerste aan de beurt waren voor een adoptie niet sterk genoeg om twee baby’tjes te krijgen.
Treurig is het verhaal van de geboortemoeder. Zij had de meisjes willen houden maar dat mocht niet. Haar ouders wilden er niets van weten en de nonnen die helpen bij de bevalling zijn hard en onverbiddelijk. Extra verdrietig is dat zij wacht op haat grote liefde, een Griekse gastarbeider die beloofde voor haar terug te komen uit Griekenland, maar niet wist dat ze zwanger was.
Aaf en Annemarieke knobbelen samen de gang van zaken rond hun adoptie uit. Ze gaan op zoek naar hun echter moeder en vader. En wat ze vinden is soms te bizar voor woorden en soms lijkt het ook ongeloofwaardig, maar het is dus allemaal echt gebeurd.
Het is een boek wat ik in een ruk uitlas. Enerzijds door het verhaal waarbij je regelmatig denkt zijn ze nou helemaal van lotje getikt en anderzijds volledig in opgaat door de boeiende vertelstem van Cobi van Baars.

—-
NIEUWSBRIEF: Wil je weten waarover mijn volgende roman gaat? In mijn maandelijkse nieuwsbrief vertel ik hier meer over. Je kan je hiervoor inschrijven met het formulier op mijn homepage.
HERFST=NEVELS: Mijn laatste roman Nevels speelt in de herfst en is perfect om juist in dit jaargetijde te lezen. Ook zin in Nevels? De roman is in iedere (online) boekwinkel te koop, te leen in de bibliotheek en te lezen met Koboplus. Een gesigneerd exemplaar bestel je hier.

INSTAGRAM: Momenteel gebruik ik Instagram naast mijn maandelijkse nieuwsbrief en wekelijkse zondagverhaal op mijn website.
Op Insta vertel ik dan bijvoorbeeld meer over de achtergrond bij de zondagverhalen op mijn website en over mijn schrijfweek. In mijn nieuwsbrief ligt het accent op exclusieve inkijkjes in de roman die ik nu schrijf en niet op Insta of deze website deel. Klik hier voor mijn Instagram en volg mij daar.