Lezenswaard juli 2024
Het wordt een vaste waarde op de eerste zaterdag van de maand: het op de radio bespreken van mijn favoriete gelezen boeken van de afgelopen maand. De uitzending is terug te luisteren via deze link. (scrollen naar 3 augustus vanaf 10 uur). Hieronder kan je mijn mening over de drie besproken boeken teruglezen.
Nora, vrouw en muze van James Joyce – Nuala O’Connor.
James Joyce was een Ierse schrijver, zijn werk verscheen in de eerste helft van de vorige eeuw. Nora was zijn grote liefde en de vrouw waarmee hij zijn leven deelde. Dit boek is haar verhaal. O’Connor heeft zich hiervoor gebaseerd op wat bekend is van Joyce en zijn bewaarde brieven aan haar. Het boek is dan ook een roman en geen biografie.
O’Connor heeft van Nora een verrukkelijk personage gemaakt. Ze is open en direct, vrijpostig en openhartig en haar taalgebruik is heel mooi; je leest prachtige zinnen die altijd helder zijn.
Het verhaal zelf is ook geweldig. Nora en James, of Jim zoals Nora hem noemt, hadden een turbulent leven. Het verhaal begint in 1904 als ze elkaar in Dublin ontmoeten. Nora is dan net twintig, Jim een paar jaar ouder. Nora komt van de Ierse westkust en werkt in een hotel. Ze vallen als een blok voor elkaar en in de eerste scene spat de verliefdheid en lust al van het papier. Jim vindt Dublin te bekrompen en als hij naar Europa trekt, neemt hij Nora mee. Ongetrouwd, want van de verstikkende moraal van de kerk moet hij ook niets hebben. Ze belanden via Parijs en Zürich in Triëst. Ze hebben geen geld, maar via hun netwerk vinden ze na een tijd in een pension op kamers onderdak bij vrienden. Jim vindt een baan als leraar. Een beroep dat hij vreselijk vindt, maar ja: hij krijgt zijn gedichten niet gesleten. Ondertussen genieten ze zoveel mogelijk van elkaar en het culturele leven in Triëst. Nora ontdekt het theater en ze gaan graag uit eten, ze houdt niet zo van koken. Een bron van ergernis is wel dat Jim graag na het werk naar de zeemanscafés gaat en zijn geld verzuipt. Ze krijgen een zoon en later een dochter en worden ook regelmatig met het gezin op straat gezet. Ondertussen gaat Jim ook regelmatig naar Ierland om te proberen de verhalenbundel Dublinners uitgegeven te krijgen. Dat loopt steeds mis en ook de Engelsen krabbelen op het laatst terug omdat ze zijn werk te schokkend vinden. Het neemt namelijk de gevestigde katholieke Ierse orde de maat en ook is het onbeschaamd in de beschreven seksualiteit. Voor de verhalen maakte hij overigens veelvuldig gebruik van de verhalen die Nora hem vertelde over wat zij had meegemaakt met handtastelijke priesters en vrijers. Ze is echt zijn muze.
Het tij keert als de Amerikanen belangstelling voor zijn werk krijgen. Joyce krijgt voorschotten en zijn autobiografische roman The portrait of the artist as a young man verschijnt als feuilleton in de krant. Deze financiële voorspoed betekent niet dat hun leven verder over rozen gaat. Joyce lijdt aan glaucoom en zijn alcoholisme brengt hem geregeld in problemen. Ook hun kinderen geven de nodige zorgen en dan is er ook de verschrikking van WO II.
Ik vond het een heerlijk boek, fijn en onbeschaamd geschreven en een geweldig verhaal. Het geeft niet alleen een inkijkje in het turbulente leven van Nora en James Joyce, maar ook in Europa in de eerste helft van de vorige eeuw. Maar bovenal vond ik het een van de mooiste liefdesgeschiedenissen die ik ooit las. Ik beken dat ik aan het einde moest huilen, mede daarom vijf sterren.
De buitenmeisjes – Edna O’Brien
Deze Ierse schrijfster overleed eind juli op 93-jarige leeftijd. Toevallig las ik eerder die maand dit debuut van haar uit 1960. Voordat ik meer over het boek vertel, eerst nog wat lijntjes naar het werk van James Joyce. O’Brien is ook uit Ierland vertrokken en werkte in de jaren vijftig in Londen bij een uitgeverij. Geïnspireerd door het autobiografische karakter van Joyce’ Portrait of the artist as a young man, besloot ze haar jeugd en volwassen worden te gebruiken voor een roman. Dat werden dus De Buitenmeisjes. Net als bij het werk van Joyce werd het in Ierland verguisd. De priester uit haar woonplaats verbrandde het boek openbaar en politici noemden het smerig. Ook de boeken van Joyce werden in Ierland verbrand.
Daarentegen waren in het buitenland de kritieken voor De buitenmeisjes lovend, in Engeland werd het zelfs onderscheiden met de Kingsley Amis Award. Ook de volgende boeken van O’Brien werden in Ierland verbannen. Pas toen ze in 2015 in Ierland de Saoithe of Aosdána (Ierlands hoogste literaire onderscheiding) won, kreeg ze in het openbaar excuses van de Ierse premier.
Mijn mening over dit boek lees je in deze recensie op Hebban.
Geheim leven – Carla de Jong.
Een schrijfster van eigen bodem. En ook dit boek heeft een waargebeurd tintje, de schrijfster ging uit van een spannend stukje van haar eigen familiegeschiedenis dat in 1911 de landelijke pers haalde.
Het verhaal begint in 1918 met de dan zeventienjarige Catharina die op het gymnasium zit. Zij heeft een hartsvriendin, Dymphna die sterft aan de Spaanse griep. Catharina is ontroostbaar, niet alleen omdat ze zielsveel van haar vriendin hield, maar ook omdat ze zich zelf de schuld gaf: zij had immers in haar onwetendheid haar vriendin besmet. Ze wordt naar haar oom en tante in Friesland gestuurd, haar ouders zijn druk met hun politieke carrière. Daar ontmoet ze de timmermanszoon Lambert. Hij wordt verliefd op haar, ze trouwen. Het huwelijk is een ramp, Catharina kan Dymphna niet vergeten. Na een aantal miskramen krijgen ze een dochter, Elza, en tien jaar later een zoon: Wander. Elza is als een moeder voor hem, want Catharina is ziekelijk en ligt vooral in bed. Dan krijgt het gezin nieuwe buren, en tussen Lambert en de nieuwe buurvrouw gaat het broeien. Er komt een nare sfeer met veel geheimzinnigheid die de nieuwsgierigheid lekker aanwakkert. Die nieuwsgierigheid wordt niet bevredigd: Catharina overlijdt en het boek maakt een sprong naar 2018.
Wander woont dan inmiddels als Wayne in Californië, hij is daar als kind met zijn vader en stiefmoeder naartoe geëmigreerd. Hij is nu 85 en als zijn kleindochter een kistje met oude familiedocumenten van zijn vader op zolder vindt ontdekt hij pas dat hij nog een oudere zus heeft. De kleindochter is van het doortastende soort. Zij ontdekt dat de zus nog leeft en ook kinderen heeft. Wayne vertrekt met zijn dochter en kleindochter naar Friesland om zijn pas ontdekte zus en haar familie op te zoeken.
Langzaam komen de lijntjes dan samen en wordt de nieuwsgierigheid beloont en sla je het boek tevreden en met wat weemoed dicht. Het is een mooi verhaal en Carla de Jong heeft een prettige en toegankelijke schrijfstijl. Hierdoor leest dit langzaam ontrollende verhaal vlot weg. Fijn boek voor deze zomer!
