DE VROUW IN DE STRANDSTOEL

Al een paar jaar hangt een foto van een vrouw in een strandstoel aan de muur achter mijn laptop. Ze is mijn oma van moederszijde in haar jonge jaren. Maandag 30 januari 2023 is het 125 jaar geleden dat ze werd geboren.

Jeugdherinneringen
Bijna een kop kleiner dan ik met mijn een meter zestig, mager, gerimpeld en streng voor zichzelf, zo herinner ik me haar. In mijn kindertijd kwam ze regelmatig bij ons logeren. Dan rook ze naar de zalf die ze rijkelijk smeerde en ze kon zonder moeite haar handen plat op de grond zetten terwijl ze met kaarsrechte benen vooroverboog. Ze was heel afgemeten in wat ze at en hoe laat. Bij de lunch twee boterhammen met zoutloze kaas, een cracker en een zure appel. Na haar middagdutje één biscuitje met één chocolaatje. Nooit meer, nooit minder. Alcohol was uit den boze, ze was lid van de blauwe knoop en keek afkeurend naar de borrel die mijn ouders in het weekend dronken.

Ze zette ook door en gaf nooit op. Ze was de tachtig al gepasseerd en fietste nog steeds van Wormerveer naar Westzaan om op de thee te gaan bij haar jongere zusje Jeanette. Ook bond ze ijzers onder haar schoenen als het glad was of als er sneeuw lag om boodschappen te doen bij de kruidenier op de hoek. Van afhankelijkheid was ze wars. Een telefoon vond ze een onbegrijpelijk moderniteit. Die had ze dan ook niet, maar iedere keer als ze bij ons logeerde moest ik voor haar, haar jongste dochter bellen. Het was een onderneming waar ze speciaal voor ging zitten naast het ouderwetse grijze toestel aan een snoer en met draaischijf. Ik weet nog hoe ze de hoorn met twee handen vasthield en hard de naam van mijn tante achter elkaar in de hoorn tetterde: ‘ben je daar echt?’

Volgens mijn moeder was mijn oma een strenge moeder en hanteerde ze letterlijk een harde hand in de opvoeding van haar vier dochters. Of moet ik zeggen drie? Ze trouwde mijn opa als weduwnaar met een kind. Nu vraag ik me af waarom ze zo streng was. Ik herinner me dat ze de pil een zegen voor vrouwen vond: nu kunnen vrouwen bepalen of ze kinderen willen, hoeveel en wanneer. Ze vond het geweldig dat ik ging studeren: zorg dat je nooit afhankelijk wordt van een man, gaf ze me mee. Maar in de kerstvakantie zwijmelde ze met mij bij de oude Sissyfilms met Romy Schneider.

Haar jonge jaren
Ik sprak nauwelijks met mijn oma over haar jonge jaren. Nu vind ik dat jammer, vooral omdat de paar dingen die ze tussen neus en lippen losliet intrigerend zijn. Ze was de oudste dochter van een herenboer in de Zaanstreek. Het boerenleven vond ze niks. Zomers boende ze haar gezicht en handen met chloor om de bruine kleur van het werken op het land weg te krijgen. In die tijd was een kleurtje door de zon nog geen mode, integendeel: het oormerkte je als een lid van de arbeidersklasse hoorde. Het waren andere tijden. Ooit vertelde ze mij dat bij de werkende boerenmeiden het bloed langs de enkel liep als ze hun periode hadden. Het is een beeld dat in mijn puberteit diepe indruk maakte.

Ergens tussen haar achttiende en eenentwintigste verlaat mijn oma zonder toestemming van haar vader het ouderlijk huis om als huishoudster bij een artsengezin in Amsterdam te gaan werken. Het enige dat ik daarvan weet, is dat ze wegging omdat de zoon des huizes een oogje op haar had en zijn handen moeilijk kon thuishouden. ‘Denk erom,’ zei ze daarover, ‘in dat soort situaties is een vrouw altijd de gebeten hond. Als zo’n jongen je in de problemen brengt, is de schande voor jou.’

Mijn oma ging weg bij het doktersgezin en kwam terecht bij de man die later haar echtgenoot, mijn opa, werd. Waarom? Mijn opa was een chocoladewerker, een arbeider dus, beneden haar stand als dochter van een herenboer. Ook was hij weduwnaar met een kind. Hierdoor weet ik dat dit in 1923 moet zijn geweest omdat dat het geboortejaar van mijn moeders oudste zus was. De overlevering over de redenen en verhouding tussen mijn oma en opa in dat jaar zijn mistig voor mij. De officiële versie is dat ze zijn huishoudster was. Maar mijn opa was een eenvoudige handarbeider, veel kan hij niet hebben verdiend. Hij woonde in een zogenaamd achterhuis, dat was armoedig. Misschien woonden ze officieus samen. Ik weet dat mijn oma achtentwintig was toen ze met hem trouwde, voor die tijd kreeg ze geen toestemming van haar vader. Gerekend vanaf mijn oma’s geboortejaar is dat ergens in 1926 zijn geweest. De maand weet ik niet, wel weet ik dat mijn oma haar eerste dochter maart 1927 kreeg. Was het een moetje?

Een raadsel
Mijn oma’s huwelijk met mijn opa intrigeert me des te meer omdat mijn moeder mij ooit vertelde dat mijn oma als naaister naar Indië zou gaan maar dat dat op het laatste moment niet doorging. Waarom is mij tot op de dag van vandaag een raadsel. Het moet ergens geweest zijn tussen haar vertrek bij het doktersgezin en het intrekken bij mijn opa. Gezien haar opmerkingen over de positie van vrouwen, haar harde hand naar haar dochters, vermoed ik dat het huwelijk haar niet gelukkig maakte. Waarom ging ze naar mijn opa in plaats van naar Indië? Op zoek naar een antwoord dwaalt mijn blik naar haar foto. Daar is haar gezicht nog glad en fris, haar haren donker. Hoe oud zou ze daar geweest zijn? Ik weet bijna zeker dat hij genomen is voordat ze wegliep naar Amsterdam. Levendig herinner ik mij haar schaterende lach die hoorde bij de anekdote over haar eerste uitje naar zee. Ze ging op de fiets met zus Jeanette. Vast van plan te gaan zwemmen, breidden ze al weken voor de bijzondere gebeurtenis hun eigen badpak. Toen ze uit het water kwamen hing het kruis tussen hun knieën. Ze kon er niet over uit dat ze zo dom waren dat niet van tevoren te bedenken. Haar ogen fonkelden van de pret, mijn oma was gelukkig in de herinnering die ze met mij deelde.

Waar ging het mis? Ik kan het haar niet meer vragen, maar ik vermoed dat ze de avances van de dokterszoon niet kon weerstaan of, naarder, dat hij geen boodschap had aan haar ‘nee’. Het zou kunnen verklaren waarom ze introk bij een weduwnaar met kind beneden haar stand. Misschien mocht ze de voorzienigheid – god kwam er bij haar niet in – wel op haar blote knietjes danken voor dit onderdak. In die tijd was er geen fatsoenlijke plek voor gevallen vrouwen en wellicht was hij op zijn beurt blij met een gratis hulp voor de zorg voor zijn kind en het huishouden. Het geeft ook inhoud aan haar harde hand naar haar dochters en de urgentie in haar boodschap naar mij om nooit afhankelijk te worden van een man.
Het is giswerk. Waarschijnlijk gaat mijn schrijversfantasie met me aan de haal, was ze tot haar over haar oren verliefd op mijn opa en zwijmelde ze daarom zo graag met mij bij oude Sissyfilms.

—-
Wil je geen zondagverhaal missen? Geef dan je emailadres door via het formulier op mijn homepage en ontvang iedere zondagochtend de link naar het nieuwste verhaal.

Fijn als je wilt liken en/of delen.

14 reacties

  1. Ben op 29 januari 2023 om 09:52

    Wat een mooi verhaal en interessante gedachten wijd je aan je oma. Leuk om te lezen en je fascinatie is duidelijk. Boeiend hoe iemand uit het verleden weer even terugkeert en ons allemaal bezighoudt. Ik mis alleen die mooie foto die ik op Fb zag, op deze plek….

    • Marceline de Waard op 29 januari 2023 om 14:43

      Dank je wel, Ben, fijn dat mijn oma’s verhaal je aansprak.
      De foto is mooi, hè? Ik zond hem daarom mee in de mail aan de zondagverhaalabonnees. Voor anderen is hij te zien op mijn homepage en bij het verhaal als je de route volgt via het tabblad zondagverhaal.

  2. Bep van Vlijmen-van Dijk op 29 januari 2023 om 12:55

    Wat een heerlijk verhaal over je grootmoeder, ik zie het voor mijn ogen gebeuren.
    Ik denk dan ook meteen dat ik graag met haar zou willen praten, de tijd van vroeger is fascinerend, ik houd van de verhalen uit die tijd.
    Al lezend was ik echt even terug naar vroeger, ik denk dat ze een tijdgenoot van mijn oma geweest is.
    Dankjewel Marceline voor deze terugblik naar toen, waarin vrouwen het lang niet makkelijk hadden.

    Fijne week gewenst, januari alweer bijna voorbij, februari doet woensdag haar intrede, brengt ze nog vorst of sneeuw mee? We zullen het wel zien. Tot volgende week zondag.

    • Marceline de Waard op 29 januari 2023 om 14:44

      Dank je wel, Bep, voor je persoonlijke reactie. Het is inderdaad erg jammer dat we niet meer met de mensen van toen kunnen praten.

  3. Jenny op 29 januari 2023 om 14:25

    Prachtig zoals je die tijd via jou Oma beschrijft.
    tja…vroeger was niet alles beter, maar wel herkenbaar..”.die goede ouwe tijd”

    • Marceline de Waard op 29 januari 2023 om 14:44

      Dank je wel, Jenny. Van sommige dingen is het inderdaad fijn dat het nu anders is.

      • Louise Jonkman op 29 januari 2023 om 18:45

        Prachtig hoe je de tijdgeest en fragmenten van je oma beschrijft.
        Het deed mij gelijk aan mijn moeder en oma Dieuwertje denken. Mijn moeder heb ik geïnterviewd tijdens haar laatste levensjaren. Armoede, hard werken en het klasse verschil in die (goede oude tijd), delen we. Intrigerende levens! Dankjewel voor alweer een mooi verhaal. Pracht foto van een bijzondere vrouw! Liefs …

        • Marceline de Waard op 30 januari 2023 om 21:26

          Dank, Louise! Wat mooi dat je jouw moeder hebt geïnterviewd. Dat waren vast pakkende verhalen!

  4. Annemarie Steenbergen op 29 januari 2023 om 16:44

    En zo zie je dat elke generatie worstelt met zijn of haar problemen met wat ‘hoort of niet hoort ‘ en met het afzetten tegen ouders, ervan uitgaande dat je verhaal inderdaad geen giswerk is. Maar gissen mag wat mij betreft best! Ik vind het in ieder geval heerlijk fantaseren over de tijden van weleer.

    • Marceline de Waard op 30 januari 2023 om 09:15

      Dank je, Annemarie. Leuk te lezen dat jij ook graag fantaseert over voorbije tijden.

  5. Dien op 29 januari 2023 om 21:33

    Weer een prachtig verhaal, ook ik heb zo’n foto.
    Helaas kwam ik er te laat achter dat de verhalen achter de foto’s niet meer verteld kunnen worden.
    Ook mijn Oma had een moeilijk leven, waar ik maar weinig van mee heb gekregen.
    Mijn andere Oma overleed al op jonge leeftijd daar weten we niets over heb wel een foto van een mooie vrouw.
    Ik kon mij goed inleven in dit verhaal, bedankt.

    • Marceline de Waard op 30 januari 2023 om 09:15

      Graag gedaan, Dien. Jammer is het toch dat we weinig meegenomen hebben van die oude verhalen.

  6. Nicole op 3 februari 2023 om 10:39

    Wauw, wat een mooi verhaal en wat fijn dat je deze foto nog hebt.

    • Marceline de Waard op 3 februari 2023 om 10:46

      Dank je wel, Nicole! Ik ben ook erg blij dat ik deze foto terugvond bij het opruimen van oude spullen.

Laat een reactie achter